Bugünkü rəqəmsal dünyada kiberhücumlar insanların, müəssisələrin və təşkilatların məlumat təhlükəsizliyi üçün ən böyük təhdidlərdən birinə çevrilib. Bu hücumlar fərqli şəkildə – həssas məlumatların oğurlanması, onlayn xidmətlərdə pozulmalar və ya məlumatların məhv edilməsi kimi müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər. Kiberhücumlar getdikcə daha çox infrastruktur və müxtəlif şəbəkələrə təsir edir, bu da bu təhdidlərlə mübarizə aparmaq üçün məlumatlılıq və hazırlığın vacibliyini artırır. Bu məqalədə, kiberhücumların müxtəlif növlərini və onlardan qorunma üsullarını araşdıracağıq. Həmçinin, kiberhücumların davamlı olaraq dəyişən qeydləri və hücum üsulları, istifadəçilər və sistem administratorları arasında məlumatların və məlumatlılığın davamlı olaraq yenilənməsi zərurətini vurğulayır. Buna görə də, bu hücumları tanımaq və qarşısını almaq məlumatların qorunması və onlayn təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün çox vacibdir.
Kiberhücum nədir?
Kiberhücum hər hansı bir sistem və şəbəkələrə nüfuz etmək və onlara zərər vermək məqsədilə edilən hər hansı bir hücum və ya məqsədli cəhdə deyilir. Bu hücumlar həssas məlumatların oğurlanması, məlumatların məhv edilməsi və ya onlayn xidmətlərdə pozulmalar yaratmaqla nəticələnə bilər. Hücumçular müxtəlif üsul və alətlərdən istifadə edərək sistemlərə gizlicə daxil ola bilərlər və məsələn, maliyyə məlumatlarına girişi təmin etmək və ya internet xidmətlərini pozmaq kimi işlər görmək mümkün ola bilər. Adətən bu hücumlar viruslar, trojanlar, phishing hücumları və ya hətta şifrələyici ziyanverici proqramlar vasitəsilə həyata keçirilir. Hər bir kiberhücum, hədəf olan şəxs və ya təşkilat üçün ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Bu nəticələrə vacib məlumatların itirilməsi, brendin etibarına zərər, maliyyə itkisi və ya hətta təşkilatların gündəlik fəaliyyətində pozulmalar daxil ola bilər. Buna görə də, kiberhücumları tanımaq və uyğun təhlükəsizlik tədbirləri qəbul etmək hər bir şəxs və biznes üçün vacibdir.
Niyə kiberhücumlar baş verir?
Kiberhücumlar müxtəlif səbəblərlə baş verir. Bu hücumların əsas səbəblərini anlamaq, onların qarşısını almağa və zərərlərini azaltmağa kömək edə bilər. Aşağıda, kiberhücumların baş verməsinin ən mühüm səbəblərini araşdıracağıq:
- Maliyyə qazancı əldə etmək: Bir çox kiberhücum maliyyə qazancı əldə etmək məqsədilə edilir. Hakerlər insanların və ya təşkilatların maliyyə məlumatlarını oğurlamaq, məsələn, kredit kartı nömrələri, bank hesabları və ya digər həssas məlumatlar üçün hücum edə bilərlər. Bundan əlavə, bəzi şifrələyici ziyanverici proqramlar, bloklanmış məlumatları geri qaytarmaq və ya sistemlərin pozulmasının qarşısını almaq üçün qurbanlardan pul tələb edir.
- Məlumat casusluğu: Bəzi kiberhücumlarda məqsəd, xüsusilə kommersiya və ya dövlət məlumatlarının oğurlanmasıdır. Bu növ hücumlar xüsusilə ticarət və siyasət dünyasında yaygındır və tez-tez rəqib ölkələr və ya siyasi və iqtisadi motivlərlə fəaliyyət göstərən hacker qrupları tərəfindən həyata keçirilir.
- Xidmətlərdə pozulmalar yaratmaq: DDoS (paylanmış xidmətin qarşısını alma) hücumları, əsasən onlayn xidmətlərin əlçatanlığını pozmaq məqsədi ilə həyata keçirilir. Bu hücumlar adətən çoxsaylı zərərli kompüterlərdən istifadə edərək həyata keçirilir və serverlərin və ya veb saytların işləməməsinə səbəb olur.
Kiberhücumların Növləri
Kiberhücumlar müxtəlif formalarda baş verir və hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri və üsulları vardır. Bu bölmədə, ən çox rast gəlinən kiberhücum növlərini təqdim edirik ki, müxtəlif təhdid üsulları ilə daha yaxından tanış ola biləsiniz:
Phishing hücumu:
Phishing hücumları, şəxsi və maliyyə məlumatlarını oğurlamaq üçün istifadə olunan ən yaygın üsullardan biridir. Bu növ hücumda, hakerlər saxta e-poçt və ya mesajlar göndərərək, qurbanı məlumatlarını (istifadəçi adı, parol və ya kredit kartı nömrəsi kimi) daxil etməyə təşviq edirlər. Phishing müxtəlif yollarla həyata keçirilə bilər, məsələn, e-poçt vasitəsilə phishing, saxta veb saytlar ilə phishing və telefonla edilən "spear phishing" (telefonla phishing).
DDoS hücumu (Paylanmış Xidmətin Qarşısını Alma):
Bu hücumlar, veb saytlar və serverlər kimi onlayn xidmətlərə girişi pozmaq məqsədilə həyata keçirilir. DDoS hücumlarında, çoxsaylı zərərli kompüter və ya cihazlar eyni vaxtda bir hədəfə hücum edərək, serverin resurslarını istehlak edir və onu işləmir hala gətirir.
Şifrələyici Ziyanverici Proqram (Ransomware) hücumu:
Bu növ hücumlarda, hakerlər zərərli proqramlardan istifadə edərək, sistemə və ya onun fayllarına zərər verir və məlumatları şifrələyir. Sonra, məlumatlara yenidən daxil olmaq üçün qurbanlardan pul tələb edilir. Bu tip hücumlar həm şəxslərə, həm də bizneslərə ciddi zərər verə bilər.
Man-in-the-Middle (MITM) hücumu:
Bu hücum növü, bir hakerin gizlicə iki tərəf arasındakı əlaqəni izləməsi və dəyişdirməsi ilə baş verir. Məsələn, həssas məlumatlar (parol və ya ödəniş məlumatları kimi) göndərilərkən, haker həmin məlumatlara daxil olaraq onları dəyişdirə bilər.
Sosial mühəndislik hücumları:
Bu növ hücumlardan istifadə edən hakerlər, psixoloji manipulyasiya ilə istifadəçiləri aldatmağa çalışaraq şəxsi məlumatlarını açıqlamağa məcbur edirlər. Bu hücumlar telefon zəngləri, e-poçtlar və ya hətta şəxsi görüşlər kimi müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilər və burada qurbanlar həssas məlumatlarını verməyə məcbur edilirlər.
SQL Injection hücumları:
SQL Injection hücumlarında hakerlər zərərli SQL kodlarını verilənlər bazası sorğularına daxil edərək, həssas məlumatlara girməyə və ya onları dəyişdirməyə çalışırlar. Bu növ hücumlar xüsusilə SQL verilənlər bazalarından istifadə edən təhlükəsiz olmayan veb saytlarında yaygındır.
Zero-Day hücumları:
Bu hücumlar proqram təminatlarında və sistemlərdə bilinməyən zəifliklərdən istifadə edir. Bu tip hücumda hakerlər, proqram təminatı və ya sistem təminatçıları təhlükəsizlik yeniləmələri buraxmadan əvvəl bu zəifliklərdən faydalanırlar.
Kiberhücumlarla Mübarizə Üsulları
Kiberhücumların təhdidlərini azaltmaq və məlumatları və sistemləri qorumaq üçün bir sıra qabaqlayıcı tədbirlər mövcuddur. Bu bölmədə kiberhücumlara qarşı mübarizə üçün istifadə olunan üsulları təqdim edirik.
- Antivirus proqramlarından istifadə: Təhlükələri tanımaq və aradan qaldırmaq üçün etibarlı antivirus proqramı quraşdırmaq.
- Əməliyyat sistemi və proqramların yenilənməsi: Zəiflikləri aradan qaldırmaq üçün müntəzəm yeniləmələr etmək.
- Güclü və iki mərhələli parol istifadəsi: Mürəkkəb paroldan istifadə etmək və iki mərhələli autentifikasiya aktivləşdirmək.
- İşçilər və istifadəçilər üçün təlimlər: İstifadəçiləri kiberhücum təhdidlərini tanımağa dair məlumatlandırmaq.
- Firewall istifadə etmək: İcazəsiz trafikdən qorunmaq üçün firewall-ların quraşdırılması və konfiqurasiyası.
- Məlumatların ehtiyat nüsxələrinin yaradılması: Şifrələyici ziyanverici proqramlara qarşı mübarizə aparmaq üçün həssas məlumatların ehtiyat nüsxələrinin saxlanması.
- Sistemlər və şəbəkələrin davamlı izlənməsi: Hücumları erkən mərhələlərdə aşkar etmək üçün monitorinq alətlərindən istifadə etmək.
Nəticə:
Kiberhücumlar, şəxslərə, bizneslərə və təşkilatlara böyük zərər verə biləcək ciddi təhdidlərdir. Bu hücumlar həssas məlumatların oğurlanmasına, məlumatların məhv edilməsinə və ya sistemlərin pozulmasına səbəb ola bilər. Lakin, kiberhücumların növləri haqqında məlumatlı olmaq və qabaqlayıcı tədbirlər görmək bu təhdidlərin qarşısını almağa və kiber təhlükəsizliyi gücləndirməyə kömək edə bilər. Son olaraq, kiberhücumlara qarşı mübarizə üsullarını və təhdidlərdən xəbərdar olmaq, kiberhücumların yaratdığı təhlükələri əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Antivirus proqramlarından istifadə, sistemlərin yenilənməsi, güclü parol istifadəsi, istifadəçilərin təlim edilməsi və firewall-ların quraşdırılması kimi üsullar şəbəkələr və sistemlər üçün təhlükəsizliyi artırmağa kömək edə bilər. Ümumilikdə, qabaqlayıcı tədbirlər, davamlı izləmə və kiberhücum təhdidlərindən xəbərdar olmaq şəxslərə və təşkilatlara kiber təhlükələrdən qorunmağa və hücum baş verdikdə sürətli reaksiya verməyə imkan verir.
Sizin rəyiniz